De populatie reeën

Onderzoekers van de universiteiten in Vilnius (Litouwen, Vilnius) en Szent (Hongarije, Gödöllö) hebben een sterke groei van de reeën in Europa bevestigd. Dit blijkt uit een vergelijkend onderzoek van ramingen van de voorjaarsstand en registraties van gedode exemplaren uit de jaren tussen 1984 en 2007.

Samengevat zijn de reeën de meest voorkomende hertensoort in het grootste deel van Europa. En hebben in toenemende mate invloed op ecologische, culturele en economische factoren. Daarom zijn reeën onderzoeksprogramma’s essentieel voor duurzaam beheer.

Het doel van de onderzoekers is geweest om veranderingen in de reeënpopulatie en het doden in het kader van jacht en beheer op basis van beschikbare informatie te analyseren. Voor de studie zijn gepubliceerde data van 1984 en 2000 – 2007 gebruikt.

Tussen deze twee perioden zijn de gerapporteerde voorjaarspopulaties toegenomen van 6,2 naar 9,5 miljoen en de jachtbuit van 1,7 naar 2,7 miljoen individuen. De populatie grote en het aantal gedode dieren is toegenomen in bijna heel Europa, maar in het bijzonder in het westelijke deel. De werkelijke populatie is mogelijk zelfs 1,5 keer groter dan de officiële getallen zeggen.

Historie
Reeën zijn de meest voorkomende hertensoort in Europa. De soort leeft hier al 600.000 jaar. Na de laatste ijstijd is er een koude steppe van de Atlantische Oceaan naar het Verre Oosten geweest en daarin leefden de reeën van het zuidwesten van Frankrijk langs de Middellandse Zee tot aan de rand van de Karpaten. Daarna is de gemiddelde temperatuur gaan stijgen. De reeën bezetten in die periode het huidige leefgebied ten noorden van de Alpen. En zijn in aantallen en verspreiding toegenomen.

Aan het einde van de laatste ijstijd is het ree een van de meest voorkomende hertensoorten in Europa en een veel voorkomende jachtbuit van de toen levende mensen. Dat begint in de late middeleeuwen in grote delen van Europa te veranderen door de steeds toenemende cultivering van de leefomgeving van mensen. De reeën en veel andere dieren verliezen daardoor een aanzienlijk deel van hun leefomgeving.

Schommelingen in het aantal reeën
Met de in de 19e eeuw drastisch verbeterde leefomstandigheden en daardoor toenemende jacht op wilde diersoorten zijn de diersoorten zoals reeën gereduceerd tot een minimum. Door de geleidelijke regulering van de jacht, in combinatie met bewust veranderend gebruik van de omgeving is het aantal reeën weer toe gaan nemen en is het gebied waar zij leven uitgebreid. Reeën bereiken daardoor weer hun natuurlijke grenzen bestaande uit hoge bergen aan de ene kant en droge gebieden aan de andere. Momenteel wordt de populatie reeën in Europa geschat op 15 miljoen stuks (IUCN, 2007).

Rekening houdend met het feit dat cijfers niet beschikbaar waren voor diverse landen en soms ernstig onderschat voor andere, mag aangenomen worden dat de totale populatie in het hele onderzoeksgebied 15 miljoen is. (EFSA, 2004; IUCN, 2007).

Hoewel het noodzakelijk is rekening te houden met het feit dat de informatie meer of minder betrouwbaar zijn, was de data voor het krijgen van een algemeen beeld, bruikbaar. Volgens de gevonden gegevens is het mogelijk om de Europese landen in te delen in drie categorieën:

Lidstaten waar de reeënpopulatie toeneemt
- De meerderheid van Europese landen. De grootste toename is geweest in Frankrijk (227%), Litouwen (219%), Italië (201%), Finland (200%) en Denemarken (167%).

Staten met slinkende reeënbestanden
- Enkele landen in het zuidoosten van Europa. In Bulgarije, Moldavië, Roemenië, Oekraïne en de Balkan zijn de aantallen reeën kleiner. Vermoedelijke oorzaken zijn niet betrouwbare gegevens en meer stroperij. De invloed van stroperij is waarschijnlijk invloedrijk door traditionele meer stroperij en het verminderde toezicht tijdens de grote politieke veranderingen in deze periode.

Staten waar de reeënpopulatie redelijk stabiel is gebleven
- Zwitserland en het Europese deel van Rusland.

Regio’s met te onderscheiden veranderingen in de reeënpopulatie in de periode 1984-2005.

West- en Centraal-Europa – Paradijs voor reeën
De reeënpopulatie is in bijna alle staten gestegen. Er zijn echter grote geografische verschillen. In 1984 hebben de meeste reeën per vierkante kilometer geleeft in Duitsland (5,74 st/km2), Oostenrijk (5,48 st/km2) en Denemarken (3.48 st/km2). In 2005 is dit in Duitsland (8,40 st/km2), Oostenrijk (8,94 st/km2), Denemarken (9,28 st/km2) en Luxemburg (9,27 st/km2).

Op basis van de getallen heeft Duitsland de grootste populatie, de grootste jachtbuit en het hoogste percentage afschot voor beide periodes. De onderzoeksgegevens laten zien dat 31,6% van de reeën daar leven en 37% van de reeën daar worden gedood. Andere landen met grote hoeveelheden reeën zijn Oostenrijk en Frankrijk. Deze landen hebben ook de grootste oppervlakte primair landschap voor reeën. Opvallend is dat er een overeenkomst lijkt te zijn tussen de hoge dichtheden en de in die landen geldende regels. Landen die veel geschikt reeënbiotoop hebben en, reeën beschermende, jacht en beheerregels die worden nageleefd hebben hoge dichtheden en afschotpercentages of sterke groei van de aantallen reeën.

De gemiddelde dichtheid van reeën in Europa is in 25 jaar gestegen van 1,55 tot 2,22 st/km2.

Doden van reeën
Het percentage geschoten dieren is nagenoeg onveranderd van 27.86% in 1984 tot 28,81% in 2005.

Op basis van de aantallen reeën en de aantallen geschoten dieren in 1984 en rond 2005 worden duidelijk twee groepen onderscheiden:

• Landen waar de populatie meer is toegenomen dan het aantal gedode dieren
• Landen waar de populatie minder is gegroeit dan het aantal gedode dieren

Alleen Litouwen en Noorwegen vallen in geen van beide groepen omdat er nagenoeg geen verandering is vastgesteld.

Hoofdzakelijk West- en Noord Europese landen behoren tot de groep waar het afschot trager groeit als het aantal reeën. In Zuid- en Oost-Europa groeit de populatie langzamer dan het afschot.

De verklaring voor deze verschillen zitten naast de al eerdergenoemde aanname over strikt nageleefde afschotvergunningen in de meeste Noord- en west Europese landen misschien in het onderschatten van de aanwezige aantal dieren met als gevolg dat hoewel het afschot toe is genomen de populatie toch is gegroeid.

Tenslotte zijn op Europees niveau sommige veranderingen tussen 1984 en 2005 vergelijkbaar in het patroon van de wijziging.

Veranderingen in aantallen reeën tussen 1984 en 2005 in Europa

De data toont dat het ree, in Europa, een weid verspreid voorkomend dier is.

Voor de 7 miljoen jagers (FACE, 2007) is het ree de meest voorkomende grote doelsoort. Het vlees, het beheren van de populatie, de beleving van het zien en opsporen zijn daarin waarde bepalend. De patronen geven aan dat als gevolg van het in procenten marginaal toenemen van afschot van reeën de reeënpopulatie kan groeien. Dit kan echter het gevolg zijn van onderschatten van de voorjaarsstand en/of aanwas. En wel of niet consequent uitvoeren van populatiebeheer dat tot doel heeft het beperken van de aanwas, de populatiegroei te stoppen of de populatie te doen afnemen.

Er is alleen in het Zuidoosten van Europa een permanente afname van het aantal reeën gevonden. Daar kunnen veranderde sociaal-economische verhoudingen de controle en handhaving van populatiebeheer de populatie reeën in gevaar hebben gebracht. Deze bevindingen geven aan dat verder onderzoek naar sociale- culturele en economische factoren die reeënpopulaties beïnvloeden nodig is, zoals is gedaan voor edelherten. (Milner et al., 2006).

Conclusies
Gedurende de laatste 25 jaar groeide de reeënpopulatie op papier in omvang van 6.2 to 9.5 miljoen dieren. Het totaal aan geschoten dieren is veranderd van 1.7 naar 2.7 miljoen exemplaren. In het grootste deel van Europa is de reeënpopulaties gegroeid met uitzondering van het zuidoosten. De afschotgegevens hebben dit niet kunnen bevestigen door gebrek aan data.

De dichtheid nam toe in bijna alle onderzochte landen. De hoogste dichtheid is opgetreden in West en Centraal Europa. Van 1984 tot 2005 is de gemiddelde reeëndichtheid is toegenomen van 1.55 dieren per km2 naar 2.22 dieren per km2.

Hoewel de afschotgegevens varieren tussen de verschillende landen zijn de gemiddelde afschotpercentages in de twee bestudeerde periodes: 22.15% in 1984 en 21.63% in 2005. Op basis van de beschikbare gegevens is het afschot afgenomen in 9 landen en toe- in 12 landen. In heel Europa is in 1984 27.86% van het aangenomen aantal reeën geschoten en in 2005 28.81%.

De data toont dat de grootste populatie, de grootste jachtbuit en het hoogste percentage afschot voor beide periodes in Duitsland is geweest. Feitelijk heeft 31.6% van de hele Europese populatie reeën daar geleefd.

De populatie is sneller gegroeit als het afschot in het noorden en westen van Europa. Het afschot is harder gegroeid als de populatie reeën in Oost- en Centraal-Europa. Tussen 1984 en 2005 is de populatie reeën toegenomen met 53,5% en het afschot met 59.0%. De patronen tonen aan dat de groei in afschot tot op heden de groei van de populatie reeën niet heeft gestopt.

Dit is misschien gerelateerd aan onderschatting van de voorjaarspopulatie en/of aanwas en het daaraan gekoppelde na te leven afschotbeleid om de populatiegroei te beïnvloeden.

Er is alleen in het Zuidoosten van Europa een permanente afname van het aantal reeën gevonden. Recente sociale- cultureel en economische verhoudingen kunnen tot gebrek aan controle op het doden van reeën hebben geleid.

Deze bevindingen geven aan dat nader onderzoek zich kan richten op de invloed van sociale, culturele en economische factoren op de populaties in het wl levende dieren.

Lina Burbaitėa en Sándor Csányib
bron: Roedeer population and harvest changes in Europe
Vertaald: Herzo van der Wal