De vacht van het ree

De vacht van het ree bestaat uit huid en haren en dient als bescherming tegen kou, zon en het voorkomen van verwondingen. Daarnaast zijn de haren een middel om te communiceren en te imponeren. Zo attenderen reeën hun soortgenoten op mogelijk gevaar door de haren van de spiegel te spreiden. Daarnaast dienen sommige haren om te voelen. Dat gebeurt ze doordat het levende deel van de haren, de haarwortel, in verbinding staat met uiterst gevoelige zenuwuiteinden. Daardoor kunnen reeën de geringste trillingen voelen.

De eerste beharing, van de reekalveren, is bruin met in de lengterichting rijen witte vlekken. In de nazomer gaat de vacht met vlekken over in een egaal gekleurde vacht, om daarna, elk voor- en najaar te verharen in een zomer-, respectievelijk wintervacht zonder vlekken. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het damhert dat het hele leven lang een vlekkenpatroon in de vacht heeft.

Een heel bijzonder stuk vacht is de bast. De bast vormt jaarlijks het omhulsel voor het nieuwe gewei van de reebokken.

Individuele kenmerken
Reeën zijn mede aan hun vacht te onderscheiden van elkaar en van ander hert-achtigen. Onder andere zijn er verschillen in verharen, beharing van lichaamsdelen en haarkleur. Daarnaast zien we het wel of niet voorkomen van staart, schortje, penseel of bast. De combinatie met andere eigenschappen maakt het mogelijk om vrij zeker te zijn in, om welk dier het gaat. Met name de kleur van de vacht in combinatie met bok of geit, plek van waarnemen, gedrag en samenstelling sprong maken individueel herkennen van een reeën mogelijk. Dat vraagt wel om regelmatig observeren van de dieren.

Reeën worden geboren met een stippenpatroon in de vacht die gedurende de eerste zomer plaats maakt voor een meestal min of meer egaal gekleurde vacht. Min of meer want als je goed kijken zien we kleurovergangen. Bij de reeën zien we aan de keel en hals bijv. een lichtere vlek of aan de kop bonte aftekening, vaak met een witte vlek boven de zwarte neus. Voorbeelden van aftekening zijn keelvlek, bril en snuit- of muffelvlek. Met enige ervaring is het mogelijk de kleuren van de vacht in combinatie met andere uiterlijke kenmerken te gebruiken bij het herkennen van een bepaald ree.

Afwijkende haarkleuren
De afwijkingen in de haarkleur hebben meestal een erfelijke oorzaak. Hoewel de afwijking spontaan lijkt te ontstaan zijn de eigenschappen die dit veroorzaken vaak al langer in een populatie aanwezig. Vaak staan zij ook niet op zichzelf maar zijn er ook andere erfelijke eigenschappen die door een plotseling optredende verandering in het erfelijk materiaal zichtbaar worden. Dit gebeurt voortdurend, maar meestal betreft het niet het
uiterlijk.

De meeste kleurmutaties overerven recessief waardoor de jongen geen afwijkende kleur hebben. De afwijking zit echter wel in de genen van die jongen. Zodra twee dieren met beide het betreffende gen, samen jongen krijgen, dan is er per jong, een kans van vijfentwintig procent dat de afwijkende vacht zichtbaar wordt.

Er gebieden waar meer kleur-afwijkende dieren voorkomen dan elders omdat in die populatie het gemuteerde gen aanwezig is. Bij veel migratie vanuit zo’n gebied zal ook de erfelijke kleurafwijkingen zich verspreiden.

Er komt bij reeën melanisme en albinisme voor naast een grote variatie in tinten van rood-bruin naar geel-bruin. Daarnaast zien we af en toe reeën met zwarte of witte aftekening.

Melanisme
Melanisme is zwart kleurend. Plaatselijk komen zeer donkere, bijna zwarte, reeën voor. Deze zijn zowel in zomer- als in wintervacht bruin-zwart.

Albinisme
Veel minder vaak worden witte reeën of zelfs albino reeën gezien. De laatste onderscheiden zich van de witte reeën door de rode ogen. Albino wil zeggen zonder pigment. Geen pigment toont als wit maar is in feite doorzichtig. Dit duidelijkst is dat te zien in de iris van het oog omdat deze rood is. Je ziet de achterliggende, rode, huid doorschijnen. Albino’s kunnen slechter zien dan gewoon gekleurde dieren. Witte reeën zijn zeldzaam.

Vlekken
In alle kleurvarianten komen gevlekte reeën voor.

Aftekeningen
De keelvlek, snuitvlek en bril zijn per dier verschillend. De keelvlek is aan de keel zichtbaar als lichtgekleurde vlek. De muffel- of snuitvlek is de zwarte aftekening om de snuit en bek van het ree. En de bril is de min of meer lichtere aftekening van de vacht om de ogen.

Hoe vaak komt bepaalde kleur ree voor?
Het meest komen bruine reeën voor. Daarna volgen de zwarte reeën en het minst komen witte reeën voor. Ook gevlekte varianten van wit met rood komen voor. Zoals bijvoorbeeld in de gemeente Winterswijk. Waar we van de plaatselijke beheerder hoorden dat dit soms een generatie overslaat en dan weer terugkomt. Voor zwarte reeën geldt deze manier overerving van de kleur ook.

Een wit ree is in Nederland heel bijzonder is. Toch kan het lokaal, regelmatig voorkomen. Dat ligt waarschijnlijk aan de mate waarin het gekleurde ree deelneemt aan de voortplanting. Op basis van de oorsprong van de kleurafwijkingen kunnen we stellen dat tot vijfentwintig procent van de aanwezige reeën de afwijking kan hebben.

We hebben een eenvoudig onderzoekje gedaan om een grove indruk van witte reeën te krijgen en gezocht op wit ree, weiss reh en white roe deer via Google op afbeeldingen. We namen aan dat natuurfotografen in verhouding meer foto's van bijzonder gekleurde reeën namen dan van 'normale' reeën. En dat meerder foto's op één plek gelden als één. Conclusie: Het percentage witte reeën was kleiner dan 0,1% ten opzichte van gewone reeën.

In de natuur valt een afwijkend gekleurd dier meestal meer op dan gewoon gekleurde dieren. Deze is daardoor makkelijker te zien door een predator. Deze zijn echter vaak niet gespecialiseerd in jagen op zicht. Waardoor het risico beperkt blijft. De mens jaagt wel op zicht en kan dus invloed uitoefenen op de aanwezigheid van in kleur afwijkende reeën.

Vaak vormen afwijkend gekleurde reeën aanleiding om de dieren voor lange tijd te observeren. Je kan bijvoorbeeld zien hoe vaak deze voorkomen, zich in de tijd verspreiden, welke routes ze nemen en of de hoeveelheid beïnvloed wordt.

Wij vinden het daarom interessant te horen of er zwarte of witte reeën zijn gezien. En zo ja in welke gemeente. (Klik hier om zwarte of witte reeën melden)

Het tijdstip van verharen kan variëren. Dat is afhankelijk van de weersomstandigheden, de leeftijd, de zwangerschap en de gezondheidstoestand van het ree. In het algemeen verharen jonge en gezonde reeën eerder dan oude of zieke en houden de zwangere reegeiten de wintervacht lang, vaak tot na de geboorte in mei.

Winterhaar

Vanaf eind augustus zien we het grijze winterhaar door het rode zomerhaar groeien, beginnend aan de kop en vervolgens aan de hals en de rest van het lichaam. Die beharing in de winter bestaat uit dekharen waaronder zich een wollige onderbeharing bevindt. De dekharen zijn hol en met lucht gevuld. Het onderhaar is heel dun en krullend.

De dekharen en het onderhaar vormen samen een optimale isolatie. En dienen als bescherming tegen de kou.

De kleur van de wintervacht varieert van licht- tot donkergrijs. De rug heeft een wat donkerder kleur. Aan het eind van de winter wordt de kleur van het haar dof. Door het afbreken van de haarpunten neemt de bruine kleur toe. De kleur ontstaat door het zichtbaar worden van in de haarpunten aanwezig pigment. Pigment beschermt het lichaam o.a. tegen ultraviolette straling.

Zomerhaar

Als in het voorjaar, maart en april, het zomerhaar verschijnt, valt het winterhaar uit, het eerst op de schoft en aan de onderkant van de hals, rond de spiegel en op de flanken. Daarna verhaart de rest van de hals en als laatste de rug. De verharing in het voorjaar is eind mei of begin juni klaar.

De beharing van de zomervacht is glanzend rood-bruin met per dier individuele verschillen van zwart via rood-bruin tot wit. Door de invloed van het zonlicht wordt de kleur in de loop van de zomer gebleekt.

In de winter zijn de onderlinge kleurverschillen aanzienlijk minder.