Reeën waarnemen

Een electronisch wildwaarschuwingssysteem detecteert en waarschuwt een mens en/of dier over de kans op een aanrijding.

Veel wilde dieren, waaronder reeën, trekken min of meer langs dezelfde routes. De kruisingen die gelijkvloers zijn met wegen van mensen zijn daarom gevaarlijke locaties met het risico op een wildaanrijding. Met een geavanceerd wildwaarschuwingssysteem worden de wilde dieren daar naar speciaal ingerichte faunaoversteekplaatsen geleid. Voor die faunaoversteekplaats kan het overstekende wild gedetecteerd worden met een elektronisch wildwaarschuwingssysteem. Met dat systeem wordt, volautomatisch, de automobilist gewaarschuwd voor de in het wild gedetecteerde dier.

Om te komen tot de wilddetectie wordt, door deskundigen, de faunaoversteekplaats bepaald en voor de soorten, ingericht. In de oversteekplaats wordt het terrein voor de dieren afgeschermd tot aan de wildsluizen. In de doorgangen van de wildsluizen worden warmtesensoren of bewegingsmelders geplaatst die de dieren en mensen waarnemen zodra deze in de wildsluis terecht komen. Het systeem zorgt er vervolgens voor dat het systeem, volledig automatisch, de gebruikers van de weg attendeert op de naderende dieren. Dat gebeurt door middel van oplichtende led-signalen en het tijdelijke verlagen van het snelheidsadvies naar vijftig kilometer per uur.

In Overijssel zijn zeker 40 locaties waar met enige regelmaat ongevallen met overstekend wild voor konden komen. Het aantal geregistreerde dode dieren langs provinciale wegen was voor 2011 meer dan tweeduizend stuks per jaar. Meer dan de helft van de aanrijdingen veroorzaakten schades groter dan duizend euro. Gelukkig zijn er weinig met ernstige slachtoffers onder mensen. Het gaat bij deze aanrijdingen met in het wild levende dieren om zowel kleine dieren zoals egels, marters en vogels als om grote dieren zoals vossen, dassen en reeën. Inmiddels heeft de provincie Overijssel jaar in jaar uit vijfennegentig procent minder aanrijdingen met reeën. Met name dit blijvende effect van de elektronische wildwaarschuwingssystemen maakt het systeem uniek en opzienbarend. Na ruim vier jaar heeft de contactpersoon van de provincie Overijssel verklaard dat deze Elektronische Wildwaarschuwingssystemen uitermate succesvol zijn en onkosten besparend. De systemen zijn ontwikkeld en uitgevoerd door Traffic2000 onder de merknaam Prowild.

Het komt veel voor dat dieren zich ophouden in lang gras dat gemaaid moet worden. Landbouwmechanisatie en -onderzoek hebben zich gericht op het effectief vinden van de dieren. Om zo de dramatische gevolgen te vermeiden.

Van 2005 tot en met 2011 hebben beheerders van in het wild levende dieren daarom boeren en onderzoekers bij elkaar gebracht en ontstond het project "Entwickelung und Erprobung eines Trägersystems mit Sensortechniken zur auffindung wildlebender Tiere beim Mähen landwirtschaftlicher Flächen - Wildretter". Onder andere landbouwmachine-fabrikant Claas, de firma ISA industriële techniek, het Duitse centrum voor lucht- en ruimtevaart en de overheid hebben samengewerkt aan een automatische wildredder.

In 2012 hebben de projectpartners de ideeën uitgewerkt naar functionele ontwerpen voor in de praktijk bruikbaar systeem. Uitgangspunt is de infraroodsensor van ISA Industrie Elektronik geweest. Die sensor was op dat moment al enkele jaren op de markt, maar tot dan alleen in een uitvoering die door mensen kon worden gedragen. Als je ermee door het gras liep herkende deze via een rij van infraroodsensoren de warmte van wilde dieren en nesten in het gewas. Dat werkte tot een breedte van zes meter. In de handel zijn ook enkelvoudige infraroodsensoren geweest. Je kunt deze vergelijken met een zaklamp die de warmte van het wild detecteert. Die hebben daardoor ook de beperkingen van een zaklamp gehad zoals de reikwijdte en het daardoor beperkte zoekgebied. De bundel en de hoek van de bundel hebben het resultaat van de speurtocht bepaalt.

Zowel voor de meervoudige als enkelvoudige infraroodsensoren is gebleken dat bij het toenemen van de temperatuur de warmtesensor overdag minder bruikbaar was. De hotspots gaan op in de reflectie van andere opgewarmde objecten zoals planten. Daarnaast komt het voor dat de dieren bedekt zijn door het gewas waardoor de warmte uitstraling beperkt wordt en de dieren alleen recht van boven te herkennen zijn. Toch is 95% van alle reekalveren die zich in het te maaien gras bevonden gevonden. Belangrijk is dat het gehele perceel zorgvuldig wordt afgezocht. De enorme oppervlakte, in een korte tijd te maaien, gebied is gezorgd dat er veel mensen met het systeem zijn gaan zoeken.

De projectgroep heeft daarom de ISA-wildredder verbeterd en geschikt gemaakt voor rijdende trekkers. Om de werking te verbeteren zijn naast de infraroodsensoren, afstandsmeters en gewone camera's gemonteerd. Elk van deze middelen heeft zo zijn eigen fouten in de waarneming gehad. De combinatie verhoogde echter aanzienlijk de kans dieren te vinden. De sensoren en camera's hangen aan een arm naast de maaier en speuren het te maaien gras af. De redder brengt wilde dieren en nesten in kaart, eventueel via gps, zodat de trekker chauffeur een werkgang lang de tijd heeft om actie te ondernemen. De wildredder verjaagt de dieren namelijk niet zelf.

Gelijktijdig met het hierboven genoemde onderzoeksproject naar warmtedetectie, is de Zwitserse hogeschool voor Landbouw in Zollikhofen begonnen met het zoeken naar alternatieven voor het voorkomen van maaislachtoffers onder reekalveren. Men heeft in vacht gewikkelde lauwwarme polyethyleen flesjes als alternatief voor levende dieren bedekt en heeft deze met warmtesensoren opgespoord. De werking van de sensoren is voldoende gebleken.

Vervolgens is de opsporingsapparatuur doorontwikkeld en onder drones geplaatst. En zijn de percelen afgezocht door de drones met behulp van satelliet-navigatie langs vliegroutes. Die vliegroutes ontstaan door het vliegen van opgegeven waypoint naar waypoint. Het onderzoek is in Zwitserland uitgegroeid tot het succesvolle Rehkitzrettung Schweiz.

Inmiddels is de techniek geïntegreerd in drones of wordt deze als payload aangeboden. De drones vliegen daarbij ongeveer vijfenveertig meter hoog en scannen dan een baan van dertig meter breed af.

Het is niet alleen de omgevingswarmte die bepalend is voor het resultaat maar ook de resolutie van de sensor, de diameter van de lens, de snelheid waarmee wordt gevlogen en de bedekking van de 'lichamen' met het gewas.

De systematiek met de drone heeft grote voordelen ten opzichte van de grondgebonden technieken. Zo is deze veel effectiever, efficiënter en sneller en werkt deze onafhankelijk van de maaimachine. Dat heeft als voordeel dat er veel meer oppervlakte kan worden voorbereid en de tijd van de maaier niet anders beperkt wordt als nodig voor het in veiligheid brengen van de dieren.

Deze techniek is voor KcR aanleiding geweest om zelf ervaring op te doen en de kennis te delen. Het centrum trok bijvoorbeeld het project: Bevorderen en verduurzamen biodiversiteit door inzet natuurdrone en facliteerde tot eind 2024 de organisatie. (Natuurdronenetwerk Nederland).

Met de moderne systemen worden grote oppervlakten afgezocht, de hotspots gelokaliseerd, gelabeld en desgewenst automatisch doorgestuurd aan de redders van de reekalveren en/of maaier.