Ontsnipperen leefomgeving

Bijgewerkt: 2024-10-10T15:45:00+01:00


Ecosystemen?
Ecosystemen zijn waardevolle, onvervangbare samenlevingen van flora en fauna. Het geheel van ecosystemen is de natuur. Natuur 'levert' onze leefomstandigheden, bijvoorbeeld:

  • Zuivere lucht
  • Schoon water
  • Waterberging
  • Eten
  • Schaduw
  • Hout en andere natuurlijke producten
  • ​Genetische bron
  • Recreatieruimte

Ontsnipperen betekent hierin het behoud en herstel van verbindingen tussen leefomstandigheden, bijvoorbeeld de leefomstandigheden voor reeën. Ontsnipperen helpt de natuur de invloed van ons, mensen, te weerstaan. Met elkaar verbonden bossen en weidse velden zijn multifunctioneel. Door ontsnipperen worden ecosystemen robuust, hersteld en blijven ze leven.

Ontsnipperde leefomstandigheden staan garant voor robuuste levensgemeenschappen. ps: Dit kan echter ook betekenene dat kwetsbare ecosystemen verloren gaan. Ontsnipperen is dan ook het zorgvuldig afwegen van leefomstandigheden voor door onze activiteiten bedreigde flora- en/of fauna. Voor de mens gemaakte barrières zoals wegen, waterwerken of stadsuitbreidingen versnipperen noodzakelijk leefomstandigheden.

Voorbeelden van leefomstandigheden zijn:

  • Dagelijkse bereikbare voedsel- of rustplaatsen
  • Alternatieve leefgebieden of overlevingsruimtes bijv. seizoensgebonden leefgebieden zoals overwinteringsgebieden of voortplantingsplaatsen
  • ​Genetische uitwisselen voor flora en fauna bijv. voor weerbaarheid binnen de soort.

Steeds meer leefbaar landschap wordt verknipt of gaat verloren aan:

  • Infrastructuur voor vervoer van mensen, goederen, energie en communicatie
  • Nederzettingen en industriegebieden
  • Recreatief of monotoon landgebruik

Het is onduidelijk hoeveel oppervlakte hiervoor verloren gaat. In Oostenrijk was dit voor een periode van één jaar gelijk aan de oppervlakte van een gemiddelde Oostenrijkse gemeente.

Naast het in gebruik nemen van de groene ruimte verknippen straten en spoorlijnen de leefomstandigheden voor dieren en planten. Daarnaast leidt het herinrichten van landbouwpercelen naar grote eenheden intensief gebruikte landbouwgronden tot een verlies aan perceelranden, sloten, poelen, heuvels. Daardoor verdwijnen voor in het wild levende dieren belangrijke ruigten. Die voor ons onbelangrijk lijkende landschapselementen zijn voor flora en fauna stapstenen en/of overlevingsplaatsen.

De mate van fragmentatie van het landschap is in de omgeving van en tussen nederzettingen erg hoog door de bebouwing, wegen en spoorlijnen. Daar waar de nederzettingen aansluiten verdwijnt het natuurlijk landschap volledig. We merken dat eerst aan toenemende verkeersslachtoffers en vervolgens een afname tot nul. Dit omdat de soort zich niet kan handhaven.

Afbeelding: Overstekende reeën

De grootste niet versnipperde gebieden bevinden zich daar waar mensen de natuur beschermen en waarderen. Ontsnipperen kan eenvoudig door het voorkomen van wildaanrijdingen of meer complex het realiseren van corridors zoals door het maken van natuurbruggen en ecoducten.

De strijd om het landschap, de grond om te bouwen concentreert zich met name daar waar mensen wonen of natuurlijke bronnen benutten. Die activiteiten kunnen aanzienlijke hindernissen opwerpen.

Naast de planten en dieren profiteren ook de mensen van het behoud van niet versnipperde groene ruimten waarin de natuur haar ecologisch evenwicht houdt.

Door de aanleg van wegen, spoorwegen, kanalen en steden raken natuurgebieden versnipperd en leefgebieden van veel diersoorten verkleind. Door het aanleggen van faunavoorzieningen worden deze natuurgebieden weer met elkaar verbonden.

Eén van de voorwaarden voor het behoud van functionerende levensgemeenschappen en biologische diversiteit is het zorgen voor verbonden leefomstandigheden en leefgebieden. Zo ontstaat een groene infrastructuur.

Afbeelding: Schematische weergave: Ontsnipperen leefomgeving

Leefomstandigheden zorgen voor een vitale leefomgeving voor wilde plant- en diersoorten door groene verbindingen en minder kunstmatige barrières in het landschap . Gronden voor land- en bosbouw hebben daarin een belangrijke rol.

De landbouw en het landschapsbeheer leveren een belangrijke bijdrage aan het behoud van veelzijdige ecosystemen en soorten. Daarbij hoort het beheer van landschapselementen zoals solitaire bomen, singels, hagen, struiken, bloemen- en bijenweiden. De landschapselementen helpen het cultuurlandschap ontsnipperen. Dat beheer wordt door gebruikers van het landschap gewaardeerd en aangemoedigd.

Op die plaatsen waar de mens onoverkomelijke barrières heeft gemaakt kunnen natuurbruggen de leefomstandigheden verbinden voor het vergroten en herstellen van de leefgebieden.

Het is voor onze leefomstandigheden belangrijk rekening te houden met de natuur in de plannen voor infrastructuur en bebouwing. Bewustwording bij potentiële bewoners, beleidsmakers en toekomstige beheerders is één van de belangrijkste fundamenten voor een duurzaam grondgebruik. Natuurinrichtingsplannen met natuurverbindingen leveren daarin een belangrijke bijdrage door de maatregelen voor flora en fauna in kaart te brengen en corridors op te nemen.

In Nederland zijn tot 2018 voor een groot deel van 178 knelpunten allerlei soorten faunavoorzieningen gelevert door overheden. Deze voorzieningen worden intensief gebruikt door de dieren waarvoor ze bedoeld zijn. Daarmee is een grote bijdrage aan het Natuurnetwerk Nederland geleverd. Honderden versnipperde natuurgebieden zijn door de aanleg verbonden. Ondertussen is door de wetgever geborgd dat bij de aanleg van nieuwe infrastructuur, ontsnippering altijd op de agenda staat.

Versnipperen van leefomstandigheden dient proactief voorkomen te worden. Dat betekent zorgvuldig omgaan met de leefomgeving van natuur en mens door het beschermen en onderhouden van de verbonden landschapselementen voor de groene ruimte(n).

Natuurverbindingen en landschapselementen zijn essentieel onderdeel van de groene infrastructuur. Het vrij houden van deze ecologisch waardevolle landschapselementen van bebouwing en intensief gebruik betekent het veiligstellen van de natuurlijke bronnen zoals bodem voor toekomstige generaties. Dit vertegenwoordigt een belangrijke hoeksteen voor duurzame en ecologische ruimtelijke ontwikkeling. Het behouden van de bestaande situatie is makkelijker dan het in de toekomst moeizaam herstellen van wat er dan al is gebeurd.

Bestaande natuurverbindingen zijn gebaat bij doelgerichte en duurzame maatregelen bijvoorbeeld door verankering in de omgevingsvisie en ruimtelijke ordening.

Cookies instellen