Water

Poelen zijn overal te vinden. Sommige poelen zijn van nature ontstaan door bij één stromen van regenwater en/of door aan het oppervlakte komend grondwater en/of door overstromingen. Andere poelen zijn aangelegd bijvoorbeeld als drinkwater- of wasplaats voor het vee of als bluswaterreservoir. Tegenwoordig worden ze vooral aangelegd of hersteld om hun ecologische waarde voor flora en fauna.

Na het aanleggen van de poel, volgt het inplanten van het omringende gebied. Houdt er rekening mee dat de zon de poel moet kunnen opwarmen. En dus dat aan de oost-, zuid-, en westkant eigenlijk geen hoog opgaande begroeiing mag ontstaan. Laagblijvend struikgewas van ongeveer vijf meter kan geen kwaad. Het laat nog voldoende zonlicht door waarvan de dieren kunnen profiteren.

Bomen kunt u beter niet aanplanten of laten ontstaan binnen tien meter van de poel. Aan de noordzijde kan wel een dergelijke begroeiing ontstaan. Laat bijvoorbeeld een solitaire boom staan als uitkijkpost voor zangvogels. Overweeg daarvoor een knot-els of -es. Een knotboom biedt namelijk op termijn ook broedgelegenheid, bijvoorbeeld aan wilde eend of steenuil.

Blad, drijfmest of kunstmest hebben een negatief effect op de plantengroei en waterkwaliteit van de poel door het vrijkomen van voedings- en giftige stoffen. Onthoud dat het blad van sommige plantensoorten stoffen bevatten die giftig zijn voor het waterleven bijvoorbeeld van eik en wilg. Zorg er daarom voor dat deze stoffen niet massaal in de poel kunnen komen, ook niet door inwaaien of afwateren.

Een poel zal uiteindelijk dichtslibben. Bij gebrek aan zuurstof zullen flora en fauna verdwijnen.

Water- en oeverplanten profiteren van beschikbare voedingsstoffen en leggen deze vast. Daarom verwijderen we een derde tot de helft van de plantengroei wanneer ze meer dan de helft van het wateroppervlak innemen. Door jaarlijks dat deel te verwijderen vindt de minste verstoring plaats, wordt een deel van de voedingstoffen buiten de poel gebracht en ontstaat er meer variatie in de beplanting. Water en oeverplanten hebben ook zuurstof nodig. Gedurende het groeiseizoen de ongewenste planten afmaaien en zorgen dat zij het wateroppervlak niet bereiken helpt de ongewenste planten terug te dringen. Het meeste effect bereikt u door de planten direct boven de waterbodem af te snijden.

De oevers kun je jaarlijks maaien. We adviseren daarbij te maaien voor biodiversiteit. Je laat daarbij een deel van de begroeiing staan zodat insecten hierin kunnen overleven.

Het maaisel zowel kruidachtig als houtig kan prima dienen als broei- en takkenhoop. De combinatie van nat materiaal en het al aanwezige droge materiaal kan gaan broeien. In zo’n broeiende hoop legt een ringslang haar eieren en vinden dieren zoals amfibieën, muizen en wezels een schuilplaats. Zo kunt u ook een takkenhoop laten ontstaan Zo’n takkenhoop biedt plaats aan kleine zangvogels, kleine zoogdieren en amfibieën.

In de poel kan een rijke sliblaag ontstaan die de variatie in planten en dieren nadelig beïnvloed. Dan is uitbaggeren van belang om de biotoop in stand te houden. Het uitbaggeren kunt u het beste in de maanden september of oktober doen. Dan heeft de voortplanting en verspreiding plaats gevonden, zitten de minst kwetsbare organismen in de poel maar zijn deze nog niet in de winterstand. Verspreid de bagger naast de poel en laat het daar een aantal dagen liggen, zodat dieren terug kunnen kruipen naar de poel.

Tips voor het beheer:

• De Oost- West-as: De zon schijnt op de noordkant en zal daar de meeste dieren aantrekken. Aan die kant streven we dan ook naar langer en minder diep zijn dan aan de zuidkant;
• Het is voor de ontwikkeling van eieren en larven en de variatie aan vegetatie gunstig als het talud aan de noordzijde flauw afloopt (liefst 1:10).
• Om een lang gerekte oever aan de noordzijde te krijgen streef je naar een langgerekte ovale poel in oost-westrichting.
• Om te voorkomen dat de oever stuk wordt getrapt door vee kan een afrastering worden geplaatst om de poel of een deel daarvan.

Inmiddels wordt meer en meer duidelijk dat het vasthouden van water belangrijker is als het afvoeren van water. Sloten vooral die zonder natuurlijke oevers vormen echter ook een gevaarlijke val voor op dieren.

Droge sloten
De betekenis van droge sloten en hun oevers is voor flora en fauna wellicht groter dan je denkt. Belangrijk is de sloot te zien als een bron van leven en deze te ontzien bij spuiten, bemesten en maaien. Hierdoor behoudt je beschutting en omstandigheden die wilde dieren en planten nodig hebben. Bovendien krijgen soorten zoals brandnetel, ridderzuring en akkerdistel minder kans zich te ontwikkelen of te handhaven.

Maaien na het broedseizoen in augustus of september heeft de voorkeur. Afhankelijk van de voedselrijkdom van de bodem is misschien een tweede maaibeurt nodig. Het maaien kan ook gefaseerd gebeuren. Voer in zo’n voedselrijke situatie het maaisel af. Composteren is een optie bijvoorbeeld met een broeihoop of het maaisel kan als ruwvoer worden behandeld voor huisdieren.

Wanneer struiken waaronder hondsroos, Gelderse roos, kornoelje, bramen of frambozen zich vestigen kunt u deze struik eerst ontzien en later beheren. De struiken geven dekking aan kleine zoogdieren, zangvogels, fazant en patrijs. De bloemen trekken veel insecten aan en hazen en reeën profiteren van de vruchten, jonge loten, knoppen en bladeren. Het laten staan en beheren van struiken geeft veel minder weerstand bij de aanliggende grondgebruikers dan bomen.

Watervoerende sloten
Watervoerende sloten zijn vaak van belang voor het waterpeil in de wijde omgeving. Zij vallen vaak onder toezicht van een waterschap. Een waterschap is een op basis van de Waterschapswet ingesteld openbaar lichaam dat de waterhuishouding regelt. Vaak rust op de watervoerende sloot een schouwplicht. Als terreinbeheerder, aanwonende, ingezetene kunt u het waterschap verzoeken de taluds natuurvriendelijk te maaien. Het eenvoudigst is het ene jaar de ene zijde, het volgende jaar de andere zijde. Maar ook gefaseerd maaien voor biodiversiteit is te overwegen.

Soms is het als watervoerende sloot te beheren terrein breder dan noodzakelijk is voor de machines. Deze “overhoeken” zouden natuurvriendelijk kunnen worden ingericht. De oevers zouden minder gevaarlijk voor dieren kunnen worden gemaakt.