Landschapselementen

Bijgewerkt: 2024-07-19T15:50:00+01:00

Stoffering van het landschap

Landschapselementen worden wel de stoffering van ons landschap genoemd. Dat klopt niet. Als je ze weghaalt is een onzichtbaar maar belangrijk onderdeel in het landschap weg, leefomstandigheden voor in het wild levende planten en dieren.

Landschapselementen maken het landschap voor flora en fauna leefbaar en geven het een eigen charme en karakter. Het zijn corridors, stapstenen maar ook unieke gebiedjes voor beschermde soorten. Voorbeelden van landschapselementen zijn houtwallen, hagen, kleine bosjes, poelen, vennen, bloemrijke weiden, overhoeken, knotwilgen, lanen, karresporen, stijlranden en dijkjes. De landschapselementen zijn vaak restanten van een eerder menselijk gebruik en laten zien dat tot voor kort de waarde van het beschermen en beheren voor de beheerders hoog was. Sommige hebben zelfs een door de Wet bepaalde beschermde status bijvoorbeeld als plek waar een beschermde soort leeft. Helaas blijkt dat vaak pas als het beheer is veranderd en de soort er niet meer leeft. Vaak schept het jarenlang op ongeveer dezelfde manier beheren de omstandigheden waaronder een diersoort zoals het ree kan voortbestaan.

Ontstaan door gebruik

De landschapselementen zijn vaak bewaard, instand gehouden en een aanwijzing voor de wijze waarop het landschap is ontstaan en gebruikt. Zo heeft Zuid-Limburg begroeide steilranden op hellingen, zogenaamde graften, en zijn op Texel tuunwallen te vinden. Tuunwallen bestaan uit gestapelde plaggen van gras- en heide. Voor veenweidegebied zijn de houtkaden karakteristiek.

Vooral het gebruik van de landschapselementen maakte dat de begroeiing namen kregen zoals bijvoorbeeld ‘boerengeriefhout’. Dit hout maakte het leven van de boeren geriefelijk. Zij gebruikten het voor afrasteringen, klompen, haardhout, gereedschap of voor de bouw van schuren en woningen.

Wallen al dan niet beplant met hagen deden recent vooral dienst als veekering. Mogelijk lag de oorsprong in het ‘onkruid’ vrij maken en beschermen van de tuun om later te ontdekken dat de plantendelen voedselrijkere grond opleverden die heerlijke planten en dieren aantrokken.

Met de komst van prikkeldraad en moderne beheertechniek verliezen landschapselementen veel van hun oorspronkelijke functies. Als de functies gevarieerde natuur en landschap niet worden benoemd en erkend is er een risico dat landschapselementen verdwijnen. Vaak weet men niet wat men wegdoet tot het verdwenen is. Waardevolle levensgemeenschappen van beschermde planten en dieren kunnen dan op de schop gaan.

Gerief en natuur

Landschapselementen hebben een belangrijke functie voor het behoud van wilde planten en dieren. Zo vinden dieren er broedgelegenheid, bescherming en gevarieerd voedsel.

De laatste decennia is vooral vanuit particuliere natuurbeheerders het besef ontstaan dat landschapselementen onmisbaar zijn in duurzaam omgaan met natuur. Ze fungeren bijvoorbeeld als verbindingszones en stapstenen tussen grote natuurgebieden waarlangs dieren en planten zich kunnen verplaatsen. Andere landschapselementen vormen geïsoleerde enclaves waar de laatste exemplaren van een zeer zeldzame soort over leven.

Deze landschappelijke, cultuurhistorische, economische en sociaal maatschappelijke waarden zijn voor mensen waardevol. En maakt het beheren en waar mogelijk herstellen of aanleggen van landschapselementen de moeite waard.

Landschapselement is kans voor de natuur

Ieder landschapselement is een kans voor de natuur en daarmee waardevol voor ons of het nu om een poel gaat, een bloemrijke weide, een bosje, een rij knotbomen of een solitaire boom. Daarmee maakt een landschapselement het landschap. Zij zijn bovendien vaak van cultuurhistorische waarde.

Het gemak waarmee we landschapselementen tegenwoordig weg kunnen halen maakt dat we goed na moeten denken waarom zouden we dit deel van het landschap laten bestaan? In ons geval is elk landschapselement een essentieel deel van de habitat voor reeën. Reeën zijn beschermde dieren.

Wanneer landschapselementen niet goed beheerd worden gaat het doel, zoals bijdragen aan het voortbestaan van planten en dieren, snel achteruit. Bosjes krijgen dan eenzijdige begroeiing, poelen slibben dicht en knotbomen verliezen hun karakteristieke kenmerken. Het gevolg is minder variatie in flora en fauna. Dat is een aanleiding voor beheer.

Vrijwilligers uit de streek om het landschapselement waaronder boeren, jagers en imkers zijn hierin van onschatbare waarde. Zij kennen de streek en hebben vaak belang bij een goed beheer. Dat belang is een waarborg voor het beheer.

Cookies instellen