Predatie

De bruine-beer (Ursus arctos) komt in de Scandinavische landen, Oost- en Midden-Europa en in Rusland in grote aantallen voor. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de stand in Europa met drie procent per jaar gegroeid terwijl de beer vrijwel overal bejaagd wordt. In Europees Rusland leven er ongeveer 30.000, in Scandinavië ongeveer 4000 en in de rest van Europa ongeveer 16.000. Buiten Rusland leven de meeste beren in de Karpaten, een ruige bergketen die dwars door Midden-Europa loopt.

Spanje en Italië hebben enkele kleine populaties. In Siberisch Rusland leven ongeveer 11.000 bruine beren, die weinig problemen geven. Rusland heeft een afschot plan voor ongeveer 10.000 beren per jaar (7% van de populatie), waarvan er 4000 worden geschoten. De stand neemt nog steeds toe. Beren eten overwegend vegetarisch voedsel (93%). In een gebied met veehouderij kunnen ze de smaak van schaap of koe te pakken krijgen en enorme slachtingen aanrichten. Bijenkorven zijn ook een geliefd doel. Daarnaast kunnen beren een gevaar vormen voor de mens. Jaarlijks worden in midden- en Oost-Europa tientallen mensen (bijv. paddenstoelenzoekers) door een beer gedood.

De predatie van beren op jachtwild is beperkt. Illegaal afschot ter bescherming van de wildstand is nihil. In een land als Kroatië waar meer dan duizend beren leven, houden ze de beren weg uit de bewoonde en agrarische gebieden door slachtafval en kadavers in de bergbossen neer te leggen. Overlast wordt zo vermeden. In zowel Scandinavië als midden- en Oost-Europa zijn de geschikte biotopen volledig bezet. Verdere uitbreiding van de stand in midden Europa zal leiden tot een trek naar het dichtbevolkte West-Europa. Dat zal grote problemen opleveren. In een aantal landen worden de beren geclassificeerd op basis van het gevaar en de overlast die ze opleveren. Daarop wordt dan het selectieve afschot gebaseerd.

Een biologisch verantwoorde selectie van afschot beren ter stabilisatie van een populatie blijkt niet eenvoudig. Het schieten van een grote (trofee) beer is mogelijk schadelijk voor de populatie, omdat daardoor minder sterke exemplaren zich voortplanten. Als een volwassen mannelijke beer wordt geschoten, zal de beer die bij de berin zijn plaats inneemt, vaak de onvolwassen jongen van zijn voorganger doden. Bij leeuwen is dat een bekend verschijnsel de trofeejacht wordt daar selectief alleen op zeer oude mannelijke leeuwen gejaagd die aan uiterlijke kenmerken herkenbaar zijn en niet meer meedoen aan de voortplanting. Bij de Bruine-beer is nog veel onderzoek nodig om de stand zo verantwoord mogelijk te kunnen beheren

De lynx (Lynx lynx) is een katachtige zo groot als een middelgrote hond. De lynx leeft in de bossen van Europa en Azië. De prooi bemachtigt het dier hoofdzakelijk via de aanzit, door zijn prooi vanaf een tak of rots te bespringen. Naast kleine zoogdieren zijn reeën een belangrijke prooi. Verschillende sprekers melden dat een links 50 tot 70 hoefdieren per jaar dood, voornamelijk ree.

De lynx populatie groeit onder gunstige omstandigheden. In Zwitserland en Duitsland was de lynx uitgestorven, maar is weer uitgezet. De Duitse populaties in de Harz en het Beierse Nationale Park zijn stabiel. Inmiddels zijn de dieren tot op een vijftig kilometer van de grens met Nederland waargenomen.

In Zwitserland leeft de lynx nu in alle kantons en de stand breidt zich verder uit naar Frankrijk. In veel Europese landen is de lynx volledig beschermd. In de meeste Midden- en Noord-Europese landen is er een beperkt afschot toegestaan. Noorwegen, Zweden en Finland kennen een gezamenlijk bestand van enkele duizenden exemplaren en het jaarlijks afschot bedraagt enkele honderden stuks.

Lees het wetenschappelijk onderzoek naar verspreiding Profile, status and conservation of the Eurasian lynx.
In Nederland bereiden we ons voor op de komst van de lynx.

De vos (Vulpes vulpes) jaagt niet op volwassen reeën. De prooi kost de vos te veel moeite om te bemachtigen. Wel zien we vossen in het voorjaar reekalveren naar hun jongen brengen en vinden we resten rond de vossenburcht. Van de reekalveren die we op de foto's zien is niet te zien waardoor zij zijn gedood. Wel kun je zien dat als vossen een reekalf vinden deze meenemen.

In de afgelopen tachtig jaar is het aantal reeën en vossen in Nederland toegenomen. Daar waar de vossen bejaagd worden hebben zij geen grote invloed op de reeën dichtheid. Daar waar vossen beschermd worden zijn hoogstwaarschijnlijk andere invloeden de oorzaak dat de dichtheid aan reeën afneemt. Ook in die gevallen profiteert de vos in van de sterfte. De reeën lijken een welkome afwisseling op het menu van de vos.

De wolf (Lupus lupus) is sinds 2015 weer structureel aanwezig in Nederland. Inmiddels zijn er elf gevestigde roedels, verspreid over onder andere de Veluwe, Drenthe en de Utrechtse Heuvelrug. In 2024 zijn er minstens 55 wolvenjongen geboren. Naast deze roedels zijn er ook zwervende wolven die op zoek zijn naar een eigen territorium. De populatie groeit gestaag, met een geschatte omvang van meer dan 124 individuen.

De terugkeer van de wolf heeft een duidelijke ecologische impact, vooral op de populaties van reeën, edelherten en wilde zwijnen. Wolven jagen bij een lage dichtheid voornamelijk op jonge, zwakke of zieke dieren, waardoor de in het wildlevende populaties dieren gezonder worden. Maar het effect van de groeiende populatie gaat verder dan alleen predatie.

Op de Veluwe is geconstateerd dat wilde zwijnen en herten grote groepen vormen, open vlaktes vermijden en minder intensief grazen, omdat ze voortdurend alert zijn op roofdieren. Dit leidt ertoe dat jonge bomen meer kans krijgen om te groeien, wat de bosverjonging bevordert. De dieren kiezen beschuttere plekken om te rusten en jongen krijgen, en de dieren verplaatsen zich vaker en verder, wat de biodiversiteit ten goede komt.

Het gedrag van reeën is ook merkbaar veranderd. Waar reeën vroeger relatief gemakkelijk te observeren waren in open velden en langs bosranden, zijn ze nu veel schuwer en minder zichtbaar geworden waar de wolf jaagt. Voor natuurliefhebbers betekent dit dat het zien van reeën moeilijker is geworden. Het is tegelijkertijd een teken van een gezonder ecosysteem waarin dit natuurlijke proces een rol speelt. Het observeren van reeën vraagt nu meer geduld, kennis van hun gedrag.

Het effect van de wolf op het aantal reeën is vermoedelijk relatief beperkt: wolven verminderen de populatie met ongeveer 15%. Het grootste effect zit in het veranderde gedrag, wat leidt tot meer dynamiek.

Wel ontstaan hierdoor sociaaleconomische spanningen, vooral bij veehouders, recreanten en mensn met huisdieren. In de periode oktober 2024 tot februari 2025 zijn er 461 bevestigde aanvallen op vee bevestigd door onderzoek. De schade door wolven wordt in principe vergoed, maar alleen als veehouders aantoonbaar preventieve maatregelen hebben genomen, zoals het plaatsen van wolfwerende hekken.

Het beleid rondom wolven is daardoor in beweging. In 2025 heeft de EU de beschermingsstatus van de wolf verlaagd van “strikt beschermd” naar “beschermd”, wat lidstaten meer ruimte geeft voor lokaal beheer. In Nederland is deze wijziging nog niet volledig doorgevoerd in de wetgeving, maar provincies bereiden zich voor op een soepeler vergunningsbeleid voor het ingrijpen bij probleemwolven.

De wolf is dus niet langer uitgestorven of een ecologisch fenomeen, maar vormt in Nederland steeds meer een sociaaleconomisch en beleidsmatig vraagstuk.

Bronnen:
Wolf - BIJ12
Overzicht verspreiding wolven - Voortgangsrapportage wolf 16 juni 2025
Wolfsmonitoring: Wolfsterritorien in Niedersachsen.

De mens (Homo sapiens) is de vleeseter die anno 2024 de meeste reeën uit de populatie dood. Is het niet als slachtoffer van landbouw, verdrinken of verkeer dan is het wel als jager. Circa 75% van de jaarlijkse aanwas wordt op deze manier gedood en opgegeten. We vinden de reeën terug op ons bord via de supermarkt, de poelier, een jager en via de menukaart van een restaurant. De reeën zijn een heerlijk stukje vlees. Daarmee heeft de mens als 'predator' een grote invloed op de populatie reeën.